Stadskoekjes met een verhaal
Iedereen kent de Antwerpse Handjes. Maar wie kent nog de geschiedenis van deze lekkere koekjes? En van de uitvinder ervan? Joyce Bloch-Hakker is trots op haar grootvader Jos Hakker, de meesterbanketbakker die in 1934 het legendarische Antwerpse koekje uit zijn bakoven toverde: ‘Voor mij zijn de Handjes dé rode draad in mijn leven.’
Brabo en Antigoon
In 1934 organiseerden de Antwerpse Meesterbanketbakkers een wedstrijd om Antwerpen een culinaire specialiteit te schenken. Initiatiefnemer Jos Hakker zelf won de wedstrijd overtuigend met zijn Antwerpse Handjes: koekjes van bloem, suiker, boter, eieren en amandelen. De naam en vorm verwijzen naar de middeleeuwse sage over de stichting van de stad. De dappere Romeinse soldaat Brabo hakte de hand af van reus Antigoon, die tol hief op de Schelde. De reus was verslagen, eindelijk kon de havenstad beginnen bloeien.
Veranderend koekje
De Tweede Wereldoorlog en daarna de opkomende industrialisatie zetten de banketbankers onder druk. Daarom beslisten enkele meesterbakkers in 1956 om hun ambacht te etaleren door het Antwerps Handje opnieuw in de markt te zetten. In de decennia die volgden werd het koekje wat strakker en smaller. De amandelschilfers werden beperkt tot de pols. Ook de dozen en zakjes veranderden. Er kwamen zelfs nieuwe varianten op de markt, met chocolade, praliné of marsepein. In 2006 werden de Antwerpse Handjes erkend als Vlaams streekproduct.
Joods verhaal
Maar achter de koekjes schuilt ook een zwaarder en veel minder bekend verhaal. Jos Hakker was een eerste-generatie migrant, zoals vele andere joden in Antwerpen in het begin van de 20e eeuw. Hij opende een banketbakkerij in de Provinciestraat, werkte zich op bij de Socialistische Partij in Antwerpen en onderhield goede banden met de stad. Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbrak, probeerde hij het land te ontvluchten maar hij werd verraden, opgepakt en gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Net op tijd kon hij uit de trein springen. Hij sloot zich aan bij het verzet in Franstalig België en keerde na de oorlog terug naar de Provinciestraat. Daar werd hij herenigd met zijn zoon met wie hij in 1945 de bakkerij heropende, van nul af aan. Door zijn gedrevenheid bracht hij weer leven in zijn zaak … en in de Antwerpse Handjes.
Een handje voor jou
‘Al drie generaties lang zijn we trots op ‘ons’ koekje’, vertelt Jos’ kleindochter Joyce. ‘De verknochtheid aan de Handjes heb ik met de paplepel meegekregen. Daarom ook schreef ik een kinderboek, voor papa en opa: “Een handje voor jou, papa”. Het is een verzameling kortverhaaltjes vol jeugdsentiment, persoonlijke herinneringen en een eerbetoon aan mijn vader. De opbrengst van het boek gaat naar kankeronderzoek aan de afdeling kinderoncologie van het UZA.’
In mijn boek pende ik een bijzondere ervaring over de Antwerpse Handjes neer. We waren eens op reis in Israël, in de woestijn. Ik had Antwerpse handjes bij me en deelde die met een kameel. Die sabbelde erop en spuwde het koekje uit, recht op mijn kleren. Sindsdien loopt daar in de woestijn een kameel rond met een slabbetje ‘ik hou niet van Antwerpse Handjes’.
Joyce Bloch-Hakker
